Ψυχολόγος ή ψυχοθεραπευτής; *Γράφει η Μαρία Κοντού, ψυχολόγος
Ως ψυχολόγος ορίζεται ο επαγγελματίας ψυχικής υγείας, ο οποίος έχει ολοκληρώσει
πρόγραμμα προπτυχιακών σπουδών στην Ψυχολογία και διαθέτει άδεια ασκήσεως
επαγγέλματος. Αναλαμβάνει τη θεραπεία ανθρώπων με ήπιες ψυχικές διαταραχές οι
οποίες δεν απαιτούν ψυχοφάρμακα και ανθρώπων με δυσκολίες ψυχολογικής φύσης που
δεν συνιστούν καν ψυχικές διαταραχές. Αντικείμενο της εργασίας του είναι η κατανόηση
του πώς λειτουργεί η ανθρώπινη ψυχή, βασιζόμενος σε επιστημονικές θεωρίες για τους
νόμους που διέπουν τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις επιθυμίες και τις συμπεριφορές του
ανθρώπου.
Ως ψυχοθεραπευτής, ορίζεται ο ψυχολόγος ο οποίος μετά το πέρας των βασικών
σπουδών του έχει ειδικευτεί σε μια θεραπευτική προσέγγιση από κάποιον αξιόπιστο και
αναγνωρισμένο εκπαιδευτικό φορέα, είτε εγχώριο είτε του εξωτερικού. Ασχολείται με τη
θεραπεία μέσω της επικοινωνίας ποικίλων ψυχικών διαταραχών, αξιοποιώντας
συγκεκριμένες θεραπευτικές τεχνικές, ανάλογες της προσέγγισής του. Υπάρχουν
διαφορετικά μοντέλα ψυχοθεραπείας, το ψυχαναλυτικό μοντέλο, ως το το πλέον
διαδεδομένο, το υπαρξιακό, το γνωστικό, το ανθρωποκεντρικό, το συστημικό, μεταξύ
άλλων. Μπορεί να διαφέρουν στις μεθόδους και στις ερμηνείες, όλα όμως διαμοιράζονται
τον απώτατο σκοπό που είναι η σταδιακή και καταπραϋντική ενδοψυχική αλλαγή και
αποκατάσταση των ζημιών που έχει υποστεί κάποιος στις διαπροσωπικές,
επαγγελματικές, κοινωνικές του επαφές.
Γιατί να ξεκινήσει κανείς και τι να περιμένει από τη θεραπευτική διαδικασία;
Αληθινή θεραπεία είναι εκείνη που οδηγεί στην εκρίζωση του βαθύτερου αιτίου ενός
συμπτώματος, εν αντιθέσει με την ψυχική ανακούφιση που οδηγεί μόνο στην ελάττωση της
έντασης του συμπτώματος. Συνήθως, ένα σύμπτωμα είναι προϊόν εσωτερικών
συγκρούσεων ή και τραύματος που βαραίνει το άτομο με αυτομομφές, αισθήματα
αναξιότητας και ανεπάρκειας, εχθρότητα και καχυποψία απέναντι στους άλλους. Οι
καταβολές αυτών των συγκρούσεων μπορεί να χρονολογούνται στην παιδική ηλικία, κατά
την οποία αποστερητικές και κακοποιητικές εμπειρίες διαμόρφωσαν μια αρνητική εαυτοαντίληψη και οδήγησαν το άτομο να βιώνει τον κόσμο ως απειλητικό.
Αυτός είναι και ο βασικός σκοπός της θεραπείας, να βοηθήσει τον πάσχοντα στο να
μετασχηματίσει και να αντικαταστήσει τις αρνητικές πεποιθήσεις και συμπεριφορές, με πιο
θετικές, έως ότου μάθει νέους, πιο υγιείς και ασφαλείς τρόπους σχετίζεσθαι και υπάρχειν.
Ανακουφίζεται, έτσι, σταδιακά και από τα σύνοδα επώδυνα συναισθήματα, που επί χρόνια
συμπιέζονταν ενδοψυχικά, υποκινώντας και όποια ψυχοπαθολογικά συμπτώματα τον
φέρνουν σήμερα στη θεραπεία.
Η ψυχοθεραπεία απευθύνεται και στον άνθρωπο που ενδιαφέρεται για την ίδια του την
προσωπική εξέλιξη, οδηγώντας τον στην αυτογνωσία, ωρίμανση, βελτίωση της ικανότητας
για ψυχική ηρεμία και άντληση ευχαρίστησης ώστε να προσεγγίσει αληθινά
ολοκληρωμένες καταστάσεις ύπαρξης, πλήρως εναρμονισμένες με τους συνανθρώπους
του.
Ποιοι μύθοι επικρατούν γύρω από την ψυχοθεραπεία;
1ος μύθος: “’Όποιος πάει σε ψυχολόγο είναι τρελός, έχει κάποιο πρόβλημα”
Αυτή η αντίληψη ότι ο ψυχολόγος είναι “τρελογιατρός” αποτελεί κατάλοιπο συντηρητισμού
και ημιμάθειας, από τότε που λειτουργούσαν τα ψυχιατρικά άσυλα και οι πάσχοντες
αντιμετωπίζονταν σαν παρίες, μιάσματα της κοινωνίας ή ακόμα και σαν κατεχόμενοι από
δαιμόνια! Μέσα σε εκείνες τις φυλακές ψυχών, ένας άνθρωπος που έπασχε από κάποια
ψυχωτική διαταραχή, όπως η σχιζοφρένεια, αντιμετωπιζόταν κατά τον ίδιο τρόπο με
κάποιον άλλο που η σημερινή του διάγνωση θα ήταν κάποια διαταραχή διάθεσης, όπως η
κατάθλιψη. Ως ψυχιατρικά πάσχοντες, μάλιστα, θεωρούνταν και πολιτικοί αντιφρονούντες,
η παρουσία των οποίων στον κοινωνικό ιστό δυσαρεστούσε την καθεστηκυία τάξη.
Είναι σαφές ότι αυτό το τσουβάλιασμα, πέραν από αντιεπιστημονικό, αγγίζει και την ηθική
διάσταση της καταπάτησης των δικαιωμάτων του πάσχοντος στην αξιοπρεπή περίθαλψη,
στην ισότητα, στην αποκατάσταση και στη ζωή στην κοινότητα. (To 1991 η Γενική
Συνέλευση του ΟΗΕ, παίρνει την βασική απόφαση 46/119, σύμφωνα με την οποία:
✗ Όλα τα άτομα με ψυχικές παθήσεις ή όσα νοσηλεύονται για ψυχικό νόσημα,
δικαιούνται φροντίδας με την ανθρωπιά και το σεβασμό που αρμόζει στην έμφυτη
αξιοπρέπεια του ανθρώπου,
✗ έχουν το δικαίωμα της προστασίας από οικονομική, σεξουαλική και άλλους τύπους
εκμετάλλευσης, από φυσική ή άλλη κακοποίηση και από υποτιμητική/ εξευτελιστική
συμπεριφορά.
✗ Δεν θα γίνεται καμία διάκριση λόγω της ψυχικής νόσου.
✗ Κάθε άτομο με ψυχική ασθένεια θα πρέπει να έχει το δικαίωμα να ασκεί όλα τα
πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα που του έχουν
αναγνωριστεί από την Παγκόσμια Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.)
2ος μύθος: “Οι ψυχολόγοι είναι κουτσομπόληδες, αν πάω θα μαθευτούν όλα τα προσωπικά
μου”
Όλοι οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας δεσμεύονται από τον κώδικα δεοντολογίας περί
απορρήτου και απαγορεύεται να διανέμουν προσωπικά δεδομένα των θεραπευόμενων
τους. Η αποκάλυψη πληροφοριών που καλύπτονται από το επαγγελματικό απόρρητο
τιμωρείται σε βαθμό πλημμελήματος ως παραβίαση της επαγγελματικής εχεμύθειας με
φυλάκιση μέχρι ενός έτους ή με χρηματική ποινή (ΓνωμΕισΑΠ 15/2007, ΠοινΔικ11/2008,
σελ 1324 επ.). Εξαιρέσεις αποτελούν περιπτώσεις που ο θεραπευόμενος βρίσκεται σε
κατάσταση απειλητική για τη ζωή του ίδιου ή άλλων ατόμων, αλλά και τότε πάλι αφήνεται
στην κρίση του θεραπευτή εάν θα απευθυνθεί στις Αρχές ή αν θα διαφυλάξει την εχεμύθεια
προς χάριν του θεραπευόμενου. Η μόνη περίπτωση υποχρεωτικής άρσης απορρήτου είναι
αυτή που απορρέει από το άρθρο 232 ΠΚ σχετικά με την παρασιώπηση εγκλημάτων.
3ος μύθος: “Οι ψυχολόγοι σου λένε αυτό που θέλεις να ακούσεις για να συνεχίσεις να τους
πληρώνεις”
Είναι ίσως το μόνο επάγγελμα όπου ο “πελάτης ΔΕΝ έχει πάντα δίκιο”! Ωστόσο, μπορεί να
επικρατεί η εντύπωση ότι όλες οι συνεδρίες αποβλέπουν στην παρηγοριά του
θεραπευόμενου και την δικαιολόγηση και αποδοχή όλων των συμπεριφορών του ως
ορθών. Αυτό δε σημαίνει ότι η θεραπευτική δουλειά περιορίζεται εκεί. Απεναντίας, έρχονται
συνεδρίες όπου ο θεραπευόμενος βρίσκεται αντιμέτωπος με σκληρές αλήθειες και την
υποχρέωση να αναλάβει και τις δικές του ευθύνες για όσα πράγματα τον δυσαρεστούν.
4ος μύθος: “Οι ψυχολόγοι πλουτίζουν εκμεταλλευόμενοι τον πόνο μας”
Σαφώς και η αμοιβή ενός επαγγελματία ψυχικής υγείας φαντάζει εξωφρενικά υψηλή και
αδικαιολόγητη, σε τέτοιο βαθμό που να καθιστά τη θεραπεία προνόμιο για τους λίγους.
Αυτή η δυσαναλογία, ωστόσο, του κόστους με το μέσο ατομικό εισόδημα της χώρας,
οφείλεται στις γενικότερες παθογένειες της ελληνικής οικονομίας. Σίγουρα η παροχή
υπηρεσιών ψυχικής υγείας θα έπρεπε να κατοχυρώνεται από το κράτος ως δημόσιο
αγαθό. Επειδή όμως αυτό δεν αποτελεί προτεραιότητα του κράτους, το κόστος επιβαρύνει
τους θεραπευόμενους, με τους ίδιους να αναρωτιούνται γιατί ακριβώς πρέπει να
πληρώνουν μία συνεδρία άνω των 30Ε. Τα χρήματα αυτά είναι το αντιστάθμισμα των
κοστοβόρων επενδύσεων που έχει κληθεί να καλύψει ο ψυχολόγος καθόλη τη διάρκεια
των προπτυχιακών και μεταπτυχιακών του σπουδών. Εάν έχει ολοκληρώσει και κάποια
ψυχοθεραπευτική προσέγγιση, το κόστος διογκώνεται, μιας και τα δίδακτρα συνήθως για
κάτι τέτοιο είναι εξίσου υψηλά. Προσθέτοντας κιόλας το κόστος από την ατομική του
θεραπεία και εποπτεία, που είναι υποχρεωτικά εάν κάποιος θέλει να είναι σωστός
επαγγελματίας, μαζί με τα λειτουργικά έξοδα του ιδιωτικού του γραφείου, είναι εύλογο ότι η
αμοιβή του καθορίζεται κατ΄αναλογία.
Μαρία Κοντού
Ψυχολόγος
Ακολούθησε τα Ηλειακά Νέα στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
